Zasłużeni dla kultury odznaczeni w Nowym Sączu

I Kongres Kultury Regionów

Podczas uroczystości inaugurującej I Kongres Kultury Regionów w Nowym Sączu, przedstawiciele 14 regionów etnograficznych Polski południowej zostali uhonorowani odznaczeniami samorządowymi i państwowymi. Osobom szczególnie zasłużonym dla zachowania i rozwoju kultury w Małopolsce odznaczenia wręczali: marszałek Marek Sowa oraz członek zarządu Leszek Zegzda.

– Ustanawiając Medal Województwa – Krzyż Małopolski odwoływaliśmy się do słów Ojca św. Jana Pawła II wypowiedzianych w Zakopanem: „Na was zawsze mogę liczyć” – wyjaśniał genezę odznaczenia marszałek Marek Sowa. – Medal przekazujemy osobom, które w sposób szczególny wyróżniają się w swoich obszarach aktywności działalnością na rzecz regionu. Wyróżniamy tych, na których zawsze możemy liczyć – dodał gospodarz województwa.

Decyzją Zarządu Województwa Małopolskiego Złotą Odznaką Honorową Województwa Małopolskiego – Krzyż Małopolski zostali odznaczeni: Aniela Krupczyńska, Krystyna Kwaśniewicz, Aleksandra Szurmiak-Bogucka, Michalina Wojtas, Józef Broda, Antoni Kroh oraz Krzysztof Trebunia-Tutka. Srebrne otrzymali: Maria Brylak-Załuska, Julia Doszna, Maria Magdalena Kroh, Dorota Majerczyk, Rozalia Rajnfus, Zofia Skwarło, Stanisława Trebunia-Staszel, Krzysztof Bodziony, Edward Grucela, Ryszard Poradowski i Józef Tokarczyk.

Medalem „Polonia Minor” uhonorowany został ks. Władysław Pilarczyk, animator przedsięwzięć kulturalnych i wydawniczych, organizator konferencji i spotkań regionalistów, twórca i redaktor rocznika „Małopolska. Regiony – Regionalizmy – Małe Ojczyzny”, założyciel i obecny prezes Towarzystwa Przyjaciół Orawy oraz przewodniczący Małopolskiego Związku Regionalnych Towarzystw Kultury.

W imieniu samorządu regionalnego wyróżnionych dekorował marszałek Marek Sowa w towarzystwie członka zarządu Leszka Zegzdy.

Podczas uroczystości wręczono także, przyznane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Medale Zasłużony Kulturze „Gloria Artis”. Otrzymali je: pracownik naukowy w Katedrze Historii Języka i Dialektologii Wydziału Polonistyki UJ, prof. dr hab. Józef Kąś oraz etnograf, historyk kultury, literat, tłumacz prozy słowackiej i czeskiej, Antoni Kroh. Odznaką Honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” wyróżnieni zostali: Bronisława Zimowska, Tomasz Ćwikowski, Halina Duda, Julian Kowalczyk, ks. dr Stanisław Kowalik, Stefania Bogumiła Kowalska, Józefa Kuchta, Wanda Szado-Kudasik, Henryk Kuś, Piotr Lulek, Józef Staszel, Stanisława Szewczyk, Zenon Szewczyk, Maria Waniczek oraz Waleria Cudek

ANIELA KRUPCZYŃSKA (Pieniny) – instruktor, choreograf zespołów ludowych, wieloletni kierownik zespołu regionalnego im. Jana Malinowskiego w Szczawnicy. Swoją pracą i zdolnościami interpersonalnymi doprowadziła do doskonałej formy zespołu, wprowadzając do jego repertuaru melodie, tańce, zwyczaje i obrzędy zebrane w terenie od najstarszych mieszkańców okolic Szczawnicy. Skompletowała oryginalne stroje ludowe, a na ich podstawie szyte były dla zespołu repliki, z autentycznym krojem, wzorami haftu i kolorami. Na łamach prasy m.in. lokalnego Miesięcznika Wiadomości Szczawnickich Z doliny Grajcarka prezentowała historię regionu, zespołu oraz popularyzowała obrzędy i zwyczaje ludowe górali pienińskich. W 2012r. ukazała się jej książka pt. Góralsko krew w tobie jaz ku samo grobie … opowiadająca o historii Zespołu.

Wciąż pracuje z zespołem, pielęgnuje kulturę ludową. Kultywuje rozpoczęty w 2001r. zwyczaj folklorystycznych muzyczno-poetyckich wieczorów zaduszkowych, poświęconych pamięci nieżyjących członków zespołu, poetów ludowych, muzykantów, flisaków, strażaków. Wielką zasługą jest również zbiór wiadomości etnograficznych, muzycznych, tanecznych z regionu górali pienińskich. W 2015 roku uhonorowana została nagrodą im. Oskara Kolberga.

ROZALIA RAJNFUS (Górale Kamieniccy) – nauczyciel, regionalista, instruktor tańca, jedna z najbardziej zasłużonych osób dla kultury ludowej Górali Kamienickich. Założycielka zespołu regionalnego GORCE i dziecięcego zespołu regionalnego GRONICKI z Kamienicy. Jej zapał, inicjatywa, zdolności organizacyjne pozwoliły nie tylko przetrwać najcięższe chwile, ale także doprowadziły do rozwoju i rozkwitu zespołów, które nagradzane były prestiżowymi nagrodami podczas festiwali i konkursów folklorystycznych. Poza ciągłą pracą z zespołami regionalnymi przez wiele lat gromadziła stroje, instrumenty, repertuar pieśni i tańców ludowych. Jest to zasługa o nieocenionej wartości, gdyż bogaty materiał źródłowy został zebrany wśród miejscowej ludności, a następnie opracowany dla następnych pokoleń. Nadal pracuje z dziećmi i młodzieżą ucząc tańców i pieśni góralskich.

LUDWIK MŁYNARCZYK (Górale Orawscy) to muzykant orawski, regionalista, multiinstrumentalista grający na skrzypcach, listku, piszczałkach, społecznik. Od 1959 roku pracował w charakterze nauczyciela w Szkole Podstawowej w Kiczorach, aż do chwili przejścia na emeryturę. Osoba znana i popularyzująca kulturę Orawy na szeroką skalę. Pszczelarz, przepowiadacz pogody, nauczyciel wielu pokoleń muzykantów – autorytet w tej kwestii. Założyciel dziecięcego zespołu folklorystycznego, kapeli HERÓDKI oraz własnej kapeli Ludwika Młynarczyka. Pomysłodawca i twórca I Święta Pasterskiego w Lipnicy Wielkiej – największej imprezy kulturalnej gminy Lipnica Wielka. Posiada wielkie zasługi społeczne jako sołtys i radny. Jest Prezesem Koła Pszczelarskiego w Jabłonce. (srebrna odznaka zostanie wręczona podczas benefisu L. Młynarczyka dnia 3 października w Jabłonce).

Prof. dr hab. JÓZEF KĄŚ – pracownik naukowy w Katedrze Historii Języka i Dialektologii Wydziału Polonistyki UJ. Problematyka jego badań naukowych koncentruje się wokół przeobrażeń współczesnych gwar ludowych oraz leksykologii i leksykografii. Autor książek: Wariantywność fonetyczna w mowie ludności wiejskiej obrzeży Krakowa , Interferencja leksykalna słownictwa gwarowego i ogólnopolskiego (na przykładzie gwar orawskich), Słownik gwary orawskiej . Współautor Słownika współczesnego języka polskiego , wydanego pod red. B. Dunaja, współautor (z B. Lewandowską) Pieśni z Orawy, współautor (również z B. Lewandowską) Wesela orawskiego dawniej i dziś (2010). Autor Ilustrowanego leksykonu gwary i kultury podhalańskiej, którego 2 pierwsze tomy (z planowanych 10) ukazały się w roku 2015. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Językoznawczego. Wykłada na letnich obozach gwaroznawczych na terenie Suwalszczyzny, organizowanych przez prof. Barbarę Falińską (PAN).
Profesor Józef KĄŚ jest jednym z najwybitniejszych współczesnych polskich dialektologów. Poza imponującym dorobkiem językoznawczym w postaci słowników, monografii i artykułów jest też opiekunem wielu młodych badaczy, doktorantów. Swoim studentom przekazuje wartość jaką stanowi rodzima kultura i tradycja. Zaszczepia w nich pasję do badań terenowych i dokumentacji dziedzictwa kulturowego na własnym terenie. Pod jego kierunkiem zostało napisanych kilkadziesiąt prac licencjackich, magisterskich oraz dysertacji doktorskich z zakresu dialektologii.
Profesor Józef KĄŚ, oprócz pracy naukowej, utrzymuje ścisłe związki z regionem. Uczestniczy w przedsięwzięciach kulturalnych. Od wielu lat społecznie zasiada w komisjach oceniających konkursy i przeglądy gwarowe, m.in. w Przeglądzie Młodych Recytatorów i Gawędziarzy im. Andrzeja Skupnia-Florka w Białym Dunajcu. Jest wykładowcą wielu seminariów i warsztatów dla instruktorów zespołów folklorystycznych, także tych organizowanych przez Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu.

MARIA WANICZEK (Górale Spiscy) – regionalistka, poetka, animatorka kultury, działaczka na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego i upowszechniania tradycyjnego folkloru spiskiego. Nauczyciel, pedagog, emerytowany dyrektor szkoły podstawowej w Niedzicy, były dyrektor gminnego ośrodka kultury w Łapszach Niżnych. Będąc nauczycielem, tworzyła i konsekwentnie realizowała autorskie programy edukacji regionalnej w szkołach podstawowych. Była współzałożycielką zespołu regionalnego CZARDASZ, którym kieruje do dziś. Dla jego potrzeb zgromadziła repertuar pieśni, opracowała wiele programów choreograficznych i kilkanaście scenariuszy widowisk o tematyce obrzędowej. Zorganizowała zajęcia nauki gry muzyki spiskiej na skrzypcach, co zaowocowało działającymi obecnie kapelami dziecięcymi i młodzieżowymi. Zainicjowane przez nią projekty folklorystyczne, jak na przykład przegląd „Spiskie Zwyki”, na stałe wpisały się do kalendarza ważnych imprez regionalnych. Twórczość poetycka pani Marii, kilkakrotnie publikowana, to wiersze pisane spiską gwarą, podejmujące tematykę miłości do ziemi, patriotyzmu, uroków regionu, tradycji.

Jest postacią charyzmatyczną, a jej pasja i zamiłowanie do kultury tradycyjnej zasługuje na najwyższe uznanie.

Ks. dr STANISŁAW KOWALIK (Górale Łąccy) – absolwent Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie oraz Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie i Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Wychowany w regionie o silnych tradycjach kulturowych, już jako dziecko wstąpił do dziecięcego zespołu regionalnego MAŁE ŁĄCKO w rodzinnej miejscowości, a w czasach licealnych był tancerzem Regionalnego Zespołu Pieśni i Tańca GÓRALE ŁĄCCY. Od niedawna został proboszczem parafii w Ochotnicy Górnej. Zarówno w tej parafii, jak i w poprzednich aktywizował lokalne środowisko, zachęcając do powrotu do tradycji, uczestnictwa w nabożeństwach w ubiorach regionalnych. Od ponad dwóch lat jest kapelanem wszystkich oddziałów Związku Podhalan działających w Diecezji Tarnowskiej, a ostatnio został mianowany kapelanem Zarządu Głównego Związku Podhalan w Polsce. Ponadto jest kapelanem Międzynarodowego Festiwalu Dziecięcych Zespołów Regionalnych ŚWIĘTO DZIECI GÓR w Nowym Sączu, gdzie podczas odprawianej mszy, ubrany w góralski ornat, posługując się gwarą, daje przykład i świadectwo silnej tożsamości regionalnej.

TOMASZ ĆWIKOWSKI (Górale Łąccy) – wieloletni tancerz Regionalnego Zespołu Pieśni i Tańca GÓRALE ŁĄCCY, jeden z głównych inicjatorów powstania w Łącku oddziału Związku Podhalan. Obecnie pełni funkcję prezesa tego Oddziału. Popularyzator kultury tego regionu, swoją postawą i zaangażowaniem na rzecz ochrony tradycji zasłużył sobie na wysokie uznanie i szacunek w lokalnym środowisku, zwłaszcza wśród młodego pokolenia, dla którego stał się wzorem do naśladowania. Jest pomysłodawcą wielu inicjatyw, które promują region górali łąckich, a jednocześnie integrują środowisko góralskie: m.in. „Zodusków muzykanckich”, comiesięcznych mszy świętych w kościele parafialnym w Łącku w oprawie góralskiej. Jego praca w zakresie kształtowania świadomości regionalnej u młodego pokolenia a także starania na rzecz zachowania rodzimego dziedzictwa, zasługują na najwyższe uznanie.

JULIAN KOWALCZYK (Górale Spiscy) – historyk, etnograf, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, regionalista, redaktor lokalnych pism, prezes regionalnych stowarzyszeń, emerytowany nauczyciel i dyrektor szkoły. Od ponad 30 lat zajmuje się dziejami i kulturą ludową Spisza, zarówno jako pedagog, autor publikacji o tematyce regionalnej, jak i członek Związku Polskiego Spisza, Związku Podhalan, Lokalnej Grupy Działania – Stowarzyszenie Rozwoju Spisza i Okolicy. Umiejętnie wykorzystuje lokalny potencjał, aktywizuje i integruje mieszkańców tego regionu. Zawsze popiera i angażuje się w przedsięwzięcia mające na celu edukację, szkolenia lokalnej społeczności w formie wykładów, zajęć, warsztatów o różnej tematyce. W swoim dorobku ma szereg publikacji i artykułów na temat kultury Spisza. Jest inicjatorem słynnego i najważniejszego w regionie przeglądu spiskiego folkloru pod nazwą „Śpisko Watra”. W osobie Juliana Kowalczyka, połączenie olbrzymiej wiedzy, odpowiednich predyspozycji do zarządzania, uzdolnień redakcyjnych, determinacji do działania z duszą animatora i miłośnika folkloru, zasługuje na szczególne wyróżnienie.

źródło: www.malopolskie.pl, www.kultura-regionow.pl