Nie w Nowym Sączu a w Ludźmierzu – otworzono „drugie płuco nowosądeckiego Sokoła”

W Ludźmierzu oficjalnie otwarto Instytutu Dziedzictwa Niematerialnego Ludów Karpackich, czyli drugiego skrzydła sądeckiego sokoła – Małopolskiego Centrum Kultury „Sokół” w Nowym Sączu. Po dwóch latach prac zmodernizowano i zaadaptowano na cele kulturalne budynek „Domu Podhalan”. Działalność będzie ukierunkowana na pracę z „żywą” kulturą regionalną, w tym: współpracę z instytucjami i organizacjami w zakresie dokumentowania i opracowywania najistotniejszych elementów i zjawisk w zakresie kultury i sztuki ludowej.

20 stycznia 2024 r. Mszą św. o godz. 14.00 – w bazylice ludźmierskiej rozpoczęły się uroczystości poświęcenia Domu Podhalan, odnowionego po remoncie INSTYTUTU DZIEDZICTWA NIEMATERIALNEGO  LUDÓW KARPACKICH. Eucharystię koncelebrowali: ks. prałat Władysław Zązel, delegowany przez ks. Metropolitę ks. Jan Gacek – kapelan Ogólnopolskiego Związku Podhalan, ks. prałat Mieczysław  Łukaszczyk, ks. Sebastian Kozyra – Dyrektor Instytutu Dialogu Między kulturowego im, Jana Pawła II z Krakowa.

W uroczystym otwarciu Instytutu uczestniczyli m.in.: marszałek Witold Kozłowski, Iwona Gibas z zarządu województwa,  marszałek Podkarpacia Władysław Ortyl, marszałek Sejmu RP poprzednich kadencji Marek Kuchciński, senator Jan Hamerski, posłowie: Andrzej Gut-Mostowy i Edward Siarka, wiceprzewodniczący Sejmiku Jan Piczura, radni województwa Grzegorz Biedroń i Marek Wierzba.

Na wstępie chciałem podziękować tym wszystkim, z którymi na początku było mi dane rozmawiać, uzgadniać wiele kwestii na temat tej inwestycji. Myślę tutaj szczególnie o poprzednich władzach Związku Podhalan, ale także obecnych. Kiedy zostałem marszałkiem województwa, od samego początku podkreślałem, że Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ musi – symbolicznie – posiadać drugie skrzydło, aby móc się wzbić na wyżyny swoich projektów i zadań. Tak więc dziś, wspólnie ze Związkiem Podhalan otwieramy siedzibę Instytutu Dziedzictwa Niematerialnego Ludów Karpackich, które będzie pełniło funkcję właśnie drugiego skrzydła, a nawet drugiego płuca nowosądeckiego Sokoła

– mówił marszałek Witold Kozłowski.

Instytut został wyposażony w sprzęt do archiwizacji i digitalizacji oraz do funkcji upowszechniania i promocji dziedzictwa kulturowego, a także do działalności dydaktyczno-szkoleniowej. Powstały w nim specjalistyczne pracownie oraz pomieszczenia do działalności programowej m.in.: pracownia etnograficzna, etnomuzykologiczna, etnochoreograficzna, sztuki ludowej i rzemiosła artystycznego, edukacji regionalnej, specjalistyczne pomieszczenia do digitalizacji archiwalnych zbiorów fonograficznych, wideo, foto, studio nagrań i sala widowiskowa na ok. 220 miejsc

Całkowity koszt projektu wyniósł ponad 34 mln złotych, w tym środki europejskie w ramach RPO WM 2014-2020 w wysokości 25 mln złotych i ponad 9 mln złotych to środki pochodzące z budżetu województwa.

Patrząc na to z punktu widzenia całej Polski, współpraca pomiędzy regionami musi być wspierana przez kompetentne instytucje. Powołanie więc placówki w Ludźmierzu jest niezwykle ważne i przyniesie bardzo szybko wymierne efekty. Osobno np. środowiska polskie i słowackie nie mają takiej siły przebicia jak w sytuacji, gdy działamy wspólnie. Przypomnę też, że i Rumunia tutaj jest w tym względzie aktywna. A skoro Instytut w Ludźmierzu obejmuje całe Karpaty to jego rola jest niezwykle ważna

– mówił marszałek Marek Kuchciński.

– Liczymy w pracy Instytutu na Państwa udział i pomoc, wśród was są osoby blisko związane z kulturą jako eksperci, ale i artyści oraz pracownicy naukowi zajmujący się tą częścią  naszej tradycji. I właśnie dlatego to Państwo jako Rada Programowa doskonale wiecie w jakim kierunku powinien zmierzać Instytut i którymi aspektami kultury powinien się zajmować. Nie wszyscy członkowie powoływanej właśnie Honorowej Rady Programowej mogli przybyć, ale wszyscy zapewnili, że będą aktywnie uczestniczyć w działalności Instytutu Dziedzictwa Niematerialnego Ludów Karpackich.  Dzisiaj obecne osoby zostały oficjalnie powołane w skład Rady, która może już teraz rozpocząć swoją działalność. Zakres działania Instytutu jaki planujemy będzie bardzo szeroki i nie będzie się tylko ograniczać do Karpat, ale i regionów z nimi sąsiadujących – mówił Andrzej Zarych dyrektor Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ.

Przewodniczącą Honorowej Rady Programowej została Beata Szydło, polski polityk, ale również etnograf i samorządowiec. Jej zastępcami zostali marszałek Marek Kuchciński oraz Julian Kowalczyk, prezes Zarządu Głównego Związku Podhalan. Sama Rada może liczyć maksymalnie 60 członków i jest powoływana przez Dyrektora Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu. Obecnie w jej skład wchodzi 25 osób. Prawo do zgłaszania kandydatów przysługuje m.in. samorządom, organizacjom pozarządowym, instytucjom kultury, ale i grupom nieformalnych czy osobom indywidualnym. Z kolei przewodniczącego i zastępców Honorowej Rady Programowej powołuje Marszałek Małopolski spośród członków wskazanych przez  Dyrektora nowosądeckiego MCK SOKÓŁ.

Instytut Dziedzictwa Niematerialnego Ludów Karpackich będzie ważny nie tylko dla Małopolski, ale i całej Polski. Ale nie tylko, bo idea działalności tej placówki to również współpraca z innymi regionami również położonymi  za granicą. W powołanej Radzie Programowej są przedstawiciele i Słowacji i Rumunii czy Węgier więc jest to bardzo ważna instytucja nie tylko dla Małopolski. Cieszę się, że ta placówka jest zlokalizowana właśnie tutaj w dawnym „Domu Podhalan”, który odzyskał dawną świetność, a dzięki rozbudowie i modernizacji będzie pełnić nowe, niezwykle ważne funkcje.  Prace umożliwiły też ocalenie tego miejsca tak związanego ze Związkiem Podhalan, które ma tutaj również swoje miejsce. Dzisiaj jest potrzeba i konieczność szukania własnych korzeni, tradycji i kultury. I te właśnie instytucje , które pojawiają się w Polsce, bo jest przecież też Narodowy Instytut Dziedzictwa Wsi są bardzo ważne dla naszej polskości i tożsamości. Dziękuję  Panu Marszałkowski Witoldowi Kozłowskiemu i całemu Zarządowi Województwa za zaangażowanie się w ten projekt i jego sfinansowanie

– podkreślała premier Beata Szydło.

W skład powołanej Honorowej Rady Programowej Instytutu Dziedzictwa Niematerialnego Ludów Karpackich weszli: przewodnicząca Beata Szydło, zastępcy Marek Kuchciński i Julian Kowalczyk oraz członkowie: Jan Hamerski, Józef Broda, Joanna Cicha-Kuczyńska, Krzysztof Duda, Stanisława Trebunia-Staszel, Dorota Majerczyk, Katarzyna Ceglarz, Bożena Lewandowska, Artur Czesak, Jan Smoleń, Barbara Węglarz, Michał Mółka, Krzysztof Trebunia-Tutka, Stanisław Węglarz, Michał Pastuch, Władysław Ortyl, Dalibor Mikulik, Avran Fitiu, Peter Kovac, Lubomir Tatarka, Michał Milerski i Imre Monar.

Instytut będzie miejscem zachowywania, archiwizowania i udokumentowania ogromu ogromnego dziedzictwa kulturowego – spuścizny naszych przodków obejmującej m.in. piśmiennictwo ludowe, gawędziarstwo, muzyka, strój, obrzędy i zwyczaje.  Rolą powołanej właśnie Rady Programowej Instytutu będzie m.in. doradztwo w tym wytyczanie i opiniowanie kierunków działalności ludźmierskiego Instytutu.

– Nie przypuszczałem, że uda się nam powołać Instytut w takiej skali. Budynek ten przez wiele lat jako „Dom Podhalan” wrósł na stałe w krajobraz kulturalny Podhala. I przy budowaniu Instytutu cenne jego elementy przetrwały i zostały odnowione. A sam obiekt, w którym dzisiaj się znajdujemy przerósł nasze oczekiwania. Cieszę się, że Związek Podhalan ma tu swoje miejsce, gdzie będzie mógł działać. Gdyby nie pomoc pana marszałka Witolda Kozłowskiego  i sądeckiego SOKOŁA  to nie mielibyśmy, gdzie funkcjonować . Dziękuje za zaufania Pana Marszalka i powołanie mnie do rady, nieodłączną częścią mojego życia jest historia regionu i etnografia

– mówił Julian Kowalczyk prezes Zarządu Głównego Związku Podhalan

Wydarzenie zwieńczył koncert Echa Karpat z udziałem zespołów ludowych i kapel z Polski, Słowacji i Węgier, a także otwarcie wystawy prac Władysława Trebuni-Tutki.

www.malopolska.pl